Blog

Uluslararası Su ve Sağlık Kongresi bu yıl üçüncü kez düzenlendi. Sağlık Bakanlığı, Karadeniz Teknik Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, DSİ ve İLBANK iş birliğinde 12-15 Kasım tarihlerinde Antalya’da gerçekleştirilen Uluslararası Su ve Sağlık Kongresi’ne Türkiye’den ve yurtdışından pek çok kurum, kuruluş ve sivil toplum kuruluşu katıldı. Su yönetiminin kamu ve özel sektörün katılımıyla çok paydaşlı bir yaklaşımla çalışılması gereken bir sorumluluk alanı olduğu tespiti yapılırken, tüketicilerin sağlıklı suya erişiminin ve doğru bilgilendirilmesinin öneminin bir kez daha altı çizildi. Kongrede ‘Güvenli Su Ne Demek?’ başlıklı sunum yapan İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Ekoloji ve Hidroklimatoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Zeki Karagülle, arıtılmış suyun insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini dünya çapında yapılan çalışmalarla ortaya koyarken, sağlıklı ve güvenli suyun sağlığa katkılarını anlattı.

“Minerallerden Arındırılan Su Akü Suyuna Dönüşüyor”

Prof. Dr. Zeki Karagülle, Türkiye’de evlerde, iş yerlerinde kullanılan suyun mikrobiyolojik ve kimyasal kirleticilerden arındırılmış şekilde zaten topluma sunulduğunu, temiz ve kusursuz bir su elde etme amacı ile kullanılan su arıtma cihazlarına gerek olmadığını, kullanılması halinde ise sağlık için yararlı olan tüm mineral ve bileşenleri sudan uzaklaştırdığını ve sonunda suyun ‘akü suyu’na dönüştüğüne dikkat çekti. Buna karşılık tüketime sunulan şişelenmiş doğal kaynak suları, geleneksel çeşme suları ve şehir şebeke sularının insan sağlığı için önemli mineralleri belli düzeylerde içerdiğini de önemle belirtti.

“Arıtılmış Sular Sağlığı Tehdit Ediyor”

Bilinenin ve söylenenin aksine, arıtma cihazlarının filtre ve membranları gerekli ve yeterli sıklıkla yenilenmezse, suyu daha fazla kirlettiğine ve sağlık açısından risk taşıdığına da dikkat çeken Karagülle,  arıtılmış suyun bir insanın yaşantısında içtiği ve yemeklerinde kullandığı tek su olduğu takdirde bir takım sağlık risklerinin de kaçınılmaz olduğunu vurguladı. Karagülle sözlerine şöyle devam etti:

“Vücudun birçok temel işlevi için gerekli olan kalsiyum, magnezyum, sodyum, klorür, bikarbonat, sülfat gibi önemli bileşen ve minerallerinin alınamamasının, orta ve uzun vadede sağlık problemleri yaratabildiğini gösteren çalışmalar var. Vücudun elektrolit, sıvı, mineral ve pH dengesinde oluşan bozulmalar ise fizyolojik süreçleri olumsuz etkiliyor. Bu konuda yapılan çalışmalar arıtışmış su tüketiminin, kalp, damar ve kemik sağlığı problemleri, hipertansiyon, okul çağındaki çocuklarda büyüme geriliği, diş çürükleri ve yetişkin nüfusta bazı kanser türlerine neden olabileceğini ortaya koyuyor. Ayrıca arıtışmış suyun pH değerlerinin de yüksek oranda düştüğünü unutmamak gerekir Bu noktada toplumun doğru bilgilendirilmesi, sağlıklı ve güvenli su kullanımı üzerine bilgi ve duyarlılığının artırılması gerekli.”

Kongrede, Ankara Üniversitesi Gıda Güvenliği Enstitüsü Müdür Prof. Dr. Nevzat Artık ise gıda ve su konusundaki bilgi kirliliğinden bahsederken, Sağlık ve Gıda Güvenliği Hareketi Derneği tarafından hazırlanan ve yıllardan beri çeşitli mecralarda yayınlanan Ambalajlı Su Raporunu da değerlendirdi.

Su Konusunda Bilgi Kirliliği Var

Kaynak suyu ve mineralli suların Avrupa mevzuatları ile uyumlu olduğunu, suda denetimin ise Sağlık Bakanlığı tarafından yürütüldüğünü belirten Prof. Dr. Nevzat Artık, gıda hakkında dolayısı ile su hakkında da uzmanlığı bulunmayan insanların, bilimsellik dışı yorumlara dayanarak öne sürdükleri fikirlerin etik olmadığını ve toplumu yanlış yönlendirdiğini söyledi.

Artık, konuşmasında Sağlık ve Gıda Güvenliği Hareketi Derneği tarafından hazırlanan “Ambalajlı Su Raporunu” da konuşmasında değerlendirdi. Raporda bilimsel olmayan değerlendirme ve veriler olduğunu vurgulayan Artık,  derneğin kanun gereği resmi denetleyici ve düzenleyici kuruluş olan Sağlık Bakanlığı’nı yok farz ederek, etik olmayan bir davranış sergilediğini belirtti. Artık, güncelleme yapıldığı iddiasıyla yıl içinde birkaç kez tekrar yayınlanan raporun tüketiciyi yanılttığını ve kaygılandırdığını da dile getirdi.

Sular Sağlık Bakanlığı Tarafından Düzenli Olarak Denetliyor

Prof. Dr. Nevzat Artık gıda ve kaynak suyu denetiminin Sağlık Bakanlığı tarafından görevlendirilen kontrol görevlileri tarafından yapılmak zorunda olduğunun ve şeffaf olması gerektiğinin bir kez daha altını çizdi. Artık ‘Su dolum tesisleri Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Müdürlükleri ve merkez teşkilatlarınca düzenli olarak denetlenmekte, alınan numunelerde hem mikrobiyolojik hem de kimyasal olmak üzere toplam 56 parametrenin analizi yapılmakta, uygunsuz dolum yapan firmalar özelinde gerekli aksiyonlar yerine getirilmekte ve ceza uygulanmaktadır. Sağlık Bakanlığı tarafından ilgili mevzuatlar uyarınca titizlik ve şeffaflıkla yürütülen bu denetimler sonucunda halk sağlığını olumsuz etkileyen bir su markasının satışına izin verilmesi mümkün değildir. Dolayısı ile Ambalajlı Su Raporu’nda yer alan değerlendirmeler bilim dışı ve iddialar tamamen asılsızdır” diyerek konuşmasını tamamladı.

Mamografi ışınlarının kanser yaptığı yönünde bir önyargı olduğunu ifade eden Dağ, “Uçakla Avrupa ya da Amerika yolculuğu kadar bir ışın alıyorsunuz ve koruyuculuğu yanında aslında hiçbir şey” dedi.
Özel Mersin Ortadoğu Hastanesinde görevli Genel Cerrah Prof. Dr. Ahmet Dağ, ‘mamografi ışınları kanser yapar’ algısıyla ilgili açıklamalarda bulundu. Dağ, mamografi çektirmenin kanser riskini artırmadığının altını çizdi. Mamografinin önemine değinen Dağ, “Mamografi konusu önemli. Kendi kendine muayene ile saptayabileceği bir kitle boyutu 1 santimetre ile 2 santimetre arası erken evrede. Bu yine birinci evrede saptanması sağlanabilir ama mamografi 0-05 santimetre yani hiç elinize gelmeyecek kitleyi bile öngörebilir ya da kitle olmadan orada sadece kötü görüntülü kireçlenmeyi gösterebilir. Bu çok ciddi bir artı ki, 40 yaş için başlanmasını öneriyoruz. Sağlık Bakanlığının da bununla ilgili çok ciddi çalışmaları var. Buna tarama mamografisi diyoruz” ifadelerini kullandı.
Mamografinin ailede bir meme kanseri vakası yoksa 40 yaşında, ailede varsa 35 yaşında çekilebildiğini dile getiren Dağ, “Yoğun bir meme dokusu yoksa, yağlı bir meme dokusu varsa mamografi bir çok şeyi gösterebilir” diye konuştu.
Mamografiye ek olarak ultrasonu da kullandıklarını kaydeden Prof. Dr. Dağ, ultrasonun çok sevdikleri bir tetkik olduğunu söyleyerek “Işın yok, hiçbir yan etkisi olmayan bir test. Sürekli tekrarlanabilirliği var. Ses dalgası sistemi olduğu için, ışın olmadığı için sorun yok” şeklinde konuştu.

“Mamografide bir önyargı var”
“Mamografide öyle bir önyargı var” diyen Dağ, şunları söyledi:
“Ama 50 yaş üstünde yüzde 50’ye yakın, iki hastadan birini daha erken teşhis ve yaşamını kurtarma faydası gösterilmiş. O yüzden 40 yaşında başlanması öneriliyor. Tarama amaçlı, iki yılda bir öneriyoruz. 50 yaşa gelince yılda bir çekilmesinde fayda var. Korkulan ne? Tabi ki radyasyon korkusu. Burada tarifimiz şu; uçakla Avrupa’ya yolculuk, belki bir Amerika yolculuğu kadar bir ışın alıyorsunuz ve koruyuculuğu yanında aslında hiçbir şey. Yine de birden fazla önerilmez. Çok gerekmedikçe zaten çekilmesini önermiyoruz ama yeni nesil dijital mamografi seçeneği var. Bunda hastanın hem canı acımıyor hem de düşük dozda alarak ışın alma olasılığı düşüyor. Yıllardır kullanılıyor. Devlet hastanelerinde de var. Biz de tercihen onu kullanıyoruz.”

20 Kasım Dünya KOAH Günü ile ilgili bir açıklama yapan Nergiz, “Hedefimiz KOAH’ın her yıl daha fazla kişi tarafından bilinmesi ve risk faktörü taşıyan kişilerin sağlık kuruluşlarına başvurmalarını sağlayarak yaşamlarını daha kaliteli sürdürmelerini sağlanmasıdır” diye konuştu.

KOAH Nedir
Nergiz şu bilgileri verdi: “KOAH [Kronik (Müzmin) Obstrüktif (Tıkayıcı) Akciğer Hastalığı] nefes yollarında mikroplarla oluşmayan bir iltihaplanmaya bağlı oluşan ilerleyici bir akciğer hastalığıdır.
Bu hastalık ne sıklıkta görülür. KOAH, tüm dünyada önemli bir halk sağlığı sorunu olmasına karşın, kamuoyu tarafından yeterince bilinmeyen bir hastalıktır. KOAH’ın görülme sıklığı 40 yaş üstü yetişkinlerde yüzde 15-20’dir. Bir diğer deyişle toplumumuzda 40 yaş üstü her 5 kişiden birinde KOAH vardır. Oysa 10 KOAH hastasının sadece biri doktora başvurmuş ve doğru tanı alabilmiştir. Bu durumda, ülkemizde bulunan 3-5 milyona yakın KOAH’lı hastanın sadece 300-500 bini kendisinde hastalık olduğunu bilmektedir. Küresel Hastalık Yükü Çalışması verilerine göre, KOAH yılda 2,9 milyon ölüme neden olmaktadır. Günümüzde tüm dünyada 3. ölüm nedeni haline gelen KOAH, tüm ölümlerin de yüzde 5,5’inden sorumludur. Türkiye’de solunum sistemi hastalıkları en sık görülen 3. ölüm nedenidir ve bu ölümlerin yüzde 61,5’i KOAH nedeniyledir. Toplumun KOAH konusunda yeterli bilgiye sahip olmaması, hastalığın erken tanısını ve etkin tedavisini güçleştirmektedir. KOAH gelişimi için tüm dünyada en yaygın görülen risk faktörü tütün kullanımıdır. Sigara içenler, içmeyenlere göre, daha fazla solunumsal şikayetlere, daha fazla solunum fonksiyon kaybına ve daha yüksek KOAH ölüm oranlarına sahiptirler. Diğer tip tütün kullanımı (pipo, puro, nargile vb.) ve çevresel tütün dumanı da KOAH gelişimine neden olur. KOAH gelişiminde genetik risk faktörlerinin rolü henüz çok iyi aydınlatılamamıştır. Bununla birlikte yapılan araştırmalarda gebelik ve çocukluk dönemindeki akciğer kapasitesi gelişimi üzerine özellikle yoksulluğun olumsuz etkisinin yetişkin dönemde KOAH gelişimine yol açan önemli bir faktör olduğu gösterilmiştir. Bu nedenle toplum genelindeki eşitsizliğin azaltılması o toplumda yaşayan kişilerde KOAH gelişimini önleyen bir politikadır. Öte yandan özellikle biyomas yani odun, tezek, kök benzeri yakıtların yanmasına bağlı olarak gelişen iç ortam hava kirliliği ve tozlu-dumanlı iş yerlerinde çalışmanın en önemli çevresel risk faktörleri olduğu bilinmektedir. Benzer biçimde dış ortam hava kirliliğinin de KOAH gelişiminde ve KOAH hastalığının alevlenmesinde önemli rol oynadığı bilinmektedir. Araştırmalar hava kirliliğinin arttığı dönemlerde KOAH’a bağlı ölümlerin de arttığına işaret etmektedir. Son olarak her geçen gün önemi giderek vurgulanmaya başlayan fiziksel aktivitede azalma ve hareketsizlik de artık bir risk faktörü olarak kabul edilmektedir.”

KOAH’lı Bir Hastanın Şikayetleri
Dr. Öner Nergiz, KOAH’ta en sık görülen yakınmaların nefes darlığı, öksürük ve balgam çıkarma olduğu bilgisini verdi. Nergiz, şöyle devam etti: “Sigara içen kişiler öksürük ve balgamı kanıksarlar ve bu nedenle doktora başvurmazlar. Nefes darlığı nedeniyle fizik aktivitede azalma ortaya çıkar. Eforda nefes darlığı çeken kişi, yol yürümek istemez, günlük işlerini azaltır, markete gitmeye çekinir ve zamanla evden çıkmamayı tercih eder hale gelir. Bu şekilde giderek artan fiziksel aktivite azalması, hastanın yaşam kalitesini bozarak hastalığın ilerlemesine neden olur, sakatlık ve ölüme yol açar. Yirmi yıl boyunca izlenen KOAH’lı olgularda haftada iki saat ve daha fazla yürüyüş yapan hastalarda hem KOAH nedeniyle hastaneye başvurularda hem de bu hastalık nedeniyle ortaya çıkan ölüm oranlarında %30-40 azalma saptanmıştır. Bu nedenle hem bu hastalığın önlenmesi hem de ilerlemesinin engellenmesinde ‘fiziksel aktivitenin arttırılması gerekmektedir. KOAH’ın tanısı, basit ve ağrısız bir test olan “nefes ölçüm testi” ile kolayca konabilmektedir. KOAH’ın erken tanısı, hastalığa bağlı sakatlık ve ölüm oranlarını azaltacaktır. Bu nedenle, 40 yaş üstü, sigara içmiş ya da içmekte olan ve/veya meslek icabı ya da çevresel ortam gereği tozlu ortamlarda bulunan kişilerde müzmin seyirli öksürük, balgam ve nefes darlığı yakınmalarından en az birinin bulunması halinde kişinin bir göğüs hastalıkları hekimi tarafından görülüp ”nefes ölçüm testini” yaptırması gerekir.”

KOAH’ın Tedavisi
İl Sağlık Müdürü Dr. Öner Nergiz KOAH’ın tedavisi hakkında şunları söyledi:
“KOAH ilerleyici bir hastalık olmasına karşı önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. KOAH’lı bir hastanın yapması gereken ilk iş sigarayı bırakmak amacıyla hekime başvurmasıdır. Sigara bağımlılığı tedavi edilebilen bir hastalıktır. Bunun dışında, diğer zararlı toz ve dumandan uzak durulması, grip ve zatürre aşılarının yapılması ve nefes yoluyla alınan ilaç tedavisinin yanı sıra fiziksel aktivitenin önerilmesi ve uygulanmasının sağlanması; hem hastalık gelişimi, hem hastalığın ilerlemesi ve kötü sonuçlarının önlenmesinde önemli bir adımdır. Yeterli bir fiziksel aktivite için ağır egzersizlere gerek yoktur, haftanın çoğu günleri yapılan orta yoğunluktaki fiziksel aktivite yeterlidir. Herkesin yapabileceği bir aktivite olan yürüyüş, düzenli fiziksel aktivitenin sağladığı hemen tüm yararları sağlayabilmektedir.”